Европската економија се повеќе е под влијание на дигиталната трансформација која ги редефинира оперативните модели на бизнисот и пазарите на труд. Сепак, треба да признаеме дека процесот на дигитализација на компаниите зависи од богатството на земјата или регионот, а исто така и од нивната големина. Помалите компании имаат тенденција да бидат помалку дигитални што има влијание врз вработените што ги вработуваат. Мора да бидеме свесни дека дигиталните технологии – како што се вештачката интелигенција, машинското учење и индустриските роботи – имаат влијание врз вработувањето, платите, побарувачката за вештини и поларизацијата на работните места поради автоматизацијата и технолошките промени ориентирани кон вештини. Дигиталната трансформација често оди рака под рака со автоматизација на рутинските задачи, што често ги заменува работните места со ниска и средна вештина. Од друга страна, за да ги искористат предностите на дигиталните технологии, компаниите треба да имаат базен од квалификувани работници со соодветни вештини. Дигитализацијата, автоматизацијата и вештачката интелигенција, иако претставуваат клучна можност за зајакнување на економскиот развој и конкурентноста, ги зголемуваат предизвиците за традиционалните модели на вработување во однос на работните односи, работните стандарди, работните услови и социјалната заштита.

Како да се обезбеди меко слетување за пазарот на труд во време на трансформација? Како можеме да се осигураме дека вештачката интелигенција и машинското учење се технолошки решенија кои работат за луѓето? Каква е природата на вештините потребни во четвртата индустриска револуција? Експертите и учесниците на проектот насловен како иницирање активности за спроведување на рамковниот договор на европските социјални партнери за дигитализација бараат одговори на овие прашања и на тој начин имаат за цел да ги подготват социјалните партнери од Полска, Италија, Романија, Литванија и Северна Македонија за процесот на дигитална трансформација на пазарот на трудот. Водечки партнер на проектот е Националната комисија на NSZZ Синдикатот на Solidarność.

Проектот е финансиран од социјалните партнери со кофинансирање од Европската Унија и се фокусира на предизвиците, придобивките и ризиците поврзани со дигиталните алатки на работното место. Експертските напори и активностите за обука се насочени кон социјалните партнери од пет европски земји и главната цел на Проектот е да го олесни спроведувањето на Договорот на европските социјални партнери за дигитализација (ЕФАД) потпишан на 22 јуни 2020 година преку социјален дијалог во земјите на Проектот.

Ова е 7- ^ми автономен договор на европските социјални партнери, чија имплементација е иницирана на европско ниво од страна на Националната комисија на NSZZ Solidarność преку проектни фондови што е неоспорен придонес за создавање општествени односи и зајакнување на социјалниот дијалог како на национално така и на европско ниво.

Досега, Проектот собра и опиша 30 примери на добри практики од пет европски земји. „Како што можете лесно да очекувате, студиите на случај покажаа разлики во степенот на унапредување на процесите на дигитализација на пазарите на трудот во зависност од земјата на проектот“, коментира Барбара Сурдиковска од Експертската канцеларија на синдикатот NSZZ Solidarność. За жал, и тие покажуваат дека не секаде синдикатите се вклучени во овие процеси – додава експертот. Собраните практики ќе бидат споредени, анализирани и оценети во Финалниот проектен извештај.

Во рамките на Проектот се поставени амбициозни цели, вклучително и создавање услови за развој на национални акциски планови кои ќе ги подготват нашите соодветни земји за имплементација на Договорот, вклучително и спроведување на правото на исклучување. За тоа се спроведуваат потребните анализи на постојниот правен и фактички статус и развивање на каталог на добри практики.

Проектот исто така има за цел да го зголеми знаењето на социјалните партнери за подобрување на работните услови во контекст на правото на исклучување, способноста за користење на дигитални алатки и правилен баланс помеѓу приватниот и професионалниот живот преку активности за обука и дисеминација. „Дигиталната трансформација на пазарот на труд бара подигање на свеста на синдикалните лидери за потребата од стекнување нови вештини за да се задржат работните места во иднина. Планирани активности и развиени производи и резултати од Проектот, вклучувајќи: нов модул за обука, стручни состаноци, курсеви за обука и стратешки документи ќе помогнат да се постигне оваа цел и ќе бидат достапни за преземање на веб-страницата на проектот“, коментира Карол Носал, проект менаџер од Канцеларијата за европски програми на синдикатот NSZZ Solidarność.

Една од целите на проектот е зајакнување на правото на исклучување

Во моментов, правото да се исклучите или да бидете офлајн е многу голем предизвик. Правото на исклучување е една од темите на Европскиот договор за дигитализација, но тој не успеа да воспостави обврзувачки решенија.

Поради таквиот развој на настаните, ETUC испратил апел до Европската комисија во кој ја нагласи потребата да се пополни законодавната празнина со презентирање на директива која ќе ги гарантира правата на работниците од далечина, вклучувајќи: еднаков третман и наградување на далечинските работници и оние кои работат стационарни, право на приватност и исклучување, заштита од прекумерна контрола и вклучување на синдикатите во обликувањето и спроведувањето на работа на далечина.

Како и да е, пред да се преземе некаква веројатна законска акција од страна на Европската комисија во земјите од проектот ЕФАД,  се развиваат акциски планови кои ќе ги специфицираат активностите во оваа област. Во Северна  Македонија социјалните партнери разговараат за промовирање на следниве практики:

Цел 1: Зголемена свест и информирање за европските социјални партнери рамковен договор за дигитализација

Цел 2: Подигнување на свеста за правото на исклучување

Цел 3: Дигитализирање на работата и комуникацијата на социјалните партнери

Тие закучија дека преки програми за обуките   на членовите за дигитални вештини, ќе се подобри дигиталната писменост и вештини меѓу работната сила и општата популација и промовирање на доживотното учење.

Иницирањето акции за спроведување на Рамковниот договор на проектот за дигитализација на европските социјални партнери придонесува за подобар увид на социјалните партнери во тековните и идните трендови на пазарот на трудот потребни за развој на политики потребни за да се обезбеди праведна и инклузивна транзиција. Вештачката интелигенција влегува на пазарот на труд со вртоглаво темпо и неповратно, така што светот на трудот мора што побрзо да се прилагоди на промените за доброто на сите.